Το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι πλέον αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας, αποτελώντας στη συνείδηση του μέσου Έλληνα καταναλωτή μια αξιόπιστη εναλλακτική στα παραδοσιακά, φυσικά κανάλια διανομής. Σύμφωνα με μελέτες, το 2019 υπολογίστηκε πως περίπου τέσσερα εκατομμύρια συμπατριώτες μας θα αγόραζαν προϊόντα ή υπηρεσίες online (Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών – Εργαστήριο Ηλεκτρονικού Εμπορίου, 2019), με τη συνολική αξία των διαδικτυακών αγορών να ανέρχεται, το ίδιο έτος, σε €10,2 δισ. (Stochasis, Δεκέμβριος 2019). Συγκυριακά δε, η λειτουργία των διαδικτυακών καταστημάτων έχει αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία κατά το τελευταίο διάστημα, με την έξαρση της πανδημίας του κορωναϊού (Covid-19).

Η καθιέρωση του online εμπορίου στις καταναλωτικές μας συνήθειες δεν αποτελεί έκπληξη αν αναλογιστούμε τα ποικίλα πλεονεκτήματα των ψηφιακών καταστημάτων: ευκολία, αμεσότητα, χαμηλότερες τιμές – και όλα αυτά, σε απόσταση λίγων «κλικ» μεταξύ τους. Την ίδια στιγμή, διαδικτυακές πλατφόρμες λειτουργούν ως ενδιάμεσοι μεταξύ λιανοπωλητών και καταναλωτών, επιτρέποντας στους τελευταίους να αναζητήσουν προϊόντα και να συγκρίνουν τιμές, εκμηδενίζοντας το σχετικό κόστος έρευνας και προωθώντας τον τιμολογιακό ανταγωνισμό. Μάλιστα, στην εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, η τεχνητή νοημοσύνη, η χρήση αλγορίθμων και η δυνατότητα αξιοποίησης των μαζικών δεδομένων (big data) ενισχύουν τον ήδη δυναμικό χαρακτήρα του ηλεκτρονικού εμπορίου, με σημαντικά οφέλη για τους καταναλωτές.

Το ηλεκτρονικό εμπόριο επιτρέπει ωστόσο και στο παραγωγικό κομμάτι της αγοράς να αποκτήσει ένα απεριόριστο κανάλι διανομής και να διασφαλίσει την πρόσβαση σεαναρίθμητες αγορές, τόσο εντός της Ελλάδας όσο και στο εξωτερικό, συμβάλλοντας στον μετασχηματισμό και της ελληνικής οικονομίας και στην ενδυνάμωση της εξωστρέφειας της. Καθότι οι δυνατότητες που παρέχει το διαδίκτυο και το ηλεκτρονικό εμπόριο έρχονται να διασφαλίσουν την πολυπόθητη πρόσβαση στο καταναλωτικό κοινό, ξεπερνώντας γεωγραφικούς και άλλους τεχνικούς περιορισμούς, δημιουργούν παράλληλα και τη δυνατότητα για όλους ανεξαιρέτως τους παραγωγούς να εξελίξουν και να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους, να επενδύσουν στην έρευνα και στην καινοτομία, να σχεδιάσουν και να δημιουργήσουν προϊόντα και υπηρεσίες που θα είναι ανταγωνιστικά και προσβάσιμα σε παγκόσμιο επίπεδο, να προωθήσουν τα ελληνικά σήματα και, εν γένει, να συμβάλλουν στη συστημική παραγωγική αναδιάρθρωση και ανέλιξη όλων των κλάδων της ελληνικής οικονομίας.

Παράλληλα, η εξέλιξη της τεχνολογίας του διαδικτύου έρχεται για να ανατρέψει, να διαταράξει και να προκαλέσει κατεστημένες συνθήκες και δομές σε κάθε αγορά, προσφέροντας μια μοναδική ευκαιρία για την διάχυση νέων ιδεών και πραγματοποίηση πρωτοβουλιών από νεοφυείς επιχειρήσεις, στη δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών καινοτομίας (clusters) και εν τέλει στην προσέλκυση επιστημονικού και άλλου προσωπικού, ανακάμπτοντας την σχετική διαρροή που έχει υποστεί η ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια.

Παρά τα σημαντικά οφέλη του ηλεκτρονικού εμπορίου, οι επιχειρήσεις συχνά καταφεύγουν στην υιοθέτηση πρακτικών οι οποίες ενδέχεται να περιορίσουν τη δυνατότητα των καταναλωτών να επωφεληθούν στο μέγιστο δυνατό βαθμό από τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα του ψηφιακού περιβάλλοντος.

Καταρχάς, η εφαρμογή συγκεκριμένων μορφών κάθετων περιορισμών – όπως, ενδεικτικά, ο καθορισμός ελάχιστων τιμών μεταπώλησης, οι ρήτρες MFN, η γενική απαγόρευση των πωλήσεων μέσω διαδικτύου ή η απαγόρευση πωλήσεων μέσω ιστοσελίδων σύγκρισης τιμών – είναι σε θέση να παρεμποδίσουν την είσοδο στην αγορά ή την ανάπτυξη καινοτόμων λιανοπωλητών, με αποτέλεσμα την αύξηση του επιπέδου των τιμών προς ζημία των καταναλωτών.

Επιπλέον, στην εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης η χρήση κοινών αλγορίθμων από ανταγωνιστές (ή διαφορετικών αλγορίθμων οι οποίοι αλληλεπιδρούν) μπορεί να διευκολύνει σημαντικά τη δημιουργία και υλοποίηση καρτελικών συμπράξεων. Όταν η χρήση των αλγορίθμων γίνεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να συντελεί στην αύξηση της διαφάνειας στην αγορά, τα καρτέλ ενισχύονται, καθώς διευκολύνεται όχι μόνο η επιτήρηση της αγοράς προς εντοπισμό τυχόν αποκλίσεων από τις συμφωνηθείσες τιμές, αλλά και η άμεση αντίδραση των συμπραττουσών επιχειρήσεων σε περίπτωση παρέκκλισης από τους όρους του καρτέλ.

Είναι τέλος γεγονός ότι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ηλεκτρονικού εμπορίου και η αυξανόμενη εξάρτηση των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο ψηφιακό περιβάλλον από την αξιοποίηση μαζικών δεδομένων καταναλωτών μπορεί να ευνοήσουν τη δημιουργία ισχυρών πλατφορμών με δεσπόζουσα θέση στην αντίστοιχη αγορά ή το οικοσύστημα. Οι πλατφόρμες αυτές δεν αποκλείεται με τη σειρά τους να υιοθετήσουν πρακτικές αποκλεισμού των ανταγωνιστών τους ή να εκμεταλλευτούν τους καταναλωτές μέσω της εφαρμογής πολιτικής υπερβολικής τιμολόγησης.

Η εκκίνηση της συγκεκριμένης κλαδικής έρευνας σε μια περίοδο κατά την οποία η πανδημία Covid-19 έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στις συνήθειες του Έλληνα καταναλωτή, αναδεικνύοντας τη σημασία του ηλεκτρονικού εμπορίου, εντάσσεται στο πλαίσιο των δράσεων που έχει αναλάβει η Επιτροπή Ανταγωνισμού για την προστασία των καταναλωτών τη δύσκολη αυτή συγκυρία. 

Σε αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή Ανταγωνισμού αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να εκκινήσει κλαδική έρευνα στο ηλεκτρονικό εμπόριο, κάνοντας χρήση της σχετικής δυνατότητας που της παρέχει ο νόμος, προκειμένου να διαπιστώσει εάν και κατά πόσο ο ανταγωνισμός στο ψηφιακό περιβάλλον λειτουργεί αποτελεσματικά και να εντοπίσει τυχόν πρακτικές που είναι σε θέση να βλάψουν την ευημερία των καταναλωτών.

Η κλαδική έρευνα στο ηλεκτρονικό εμπόριο θα επικεντρωθεί στους παρακάτω κλάδους:

• ένδυση και υπόδηση (με έμφαση στη σχετική αγορά αθλητικής ένδυσης και υπόδησης) 
• ηλεκτρονικές και ηλεκτρονικές συσκευές
• βιβλία
• υπηρεσίες διαμεσολάβησης για την παροχή ταξιδιωτικών εισιτηρίων
• υπηρεσίες διαμεσολάβησης για την παροχή εισιτηρίων για εκδηλώσεις
• υπηρεσίες διαμεσολάβησης για την παροχή υπηρεσιών εστίασης
• εύρεση και ενοικίαση καταλυμάτων – AIRBNB
• ηλεκτρονικά φαρμακεία (με έμφαση στα συμπληρώματα διατροφής και τα παραφαρμακευτικά προϊόντα)

με την επιφύλαξη της δυνατότητας της Επιτροπής Ανταγωνισμού να εξειδικεύσει περαιτέρω ή/και να περιορίσει ή/και να διευρύνει το αντικείμενο της έρευνας ανάλογα με τα κατά περίπτωση ευρήματα της έρευνας, καθώς αυτή εξελίσσεται.

Στο πλαίσιο της κλαδικής έρευνας στο ηλεκτρονικό εμπόριο, η Επιτροπή Ανταγωνισμού προσκαλεί κάθε ενδιαφερόμενο να συνεισφέρει στο έργο της με σχόλια και θέσεις για τις συνθήκες του ανταγωνισμού στο ψηφιακό περιβάλλον. Θα δεχτούμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον κάθε τεκμηριωμένη πληροφορία για ζητήματα όπως: 

• η χαρτογράφηση των σχετικών διαδικτυακών αγορών,
• ενδεχόμενα εμπόδια στην είσοδο νέων παικτών ή στην επέκταση ήδη υπαρχόντων,
• η χρήση αλγορίθμων από ψηφιακούς λιανοπωλητές και πλατφόρμεςγια σκοπούς διαφήμισης ή τιμολόγησης, συμπεριλαμβανομένης της υλοποίησης συστημάτων εξατομικευμένης τιμολόγησηςγια το οποίο θέμα θα υπάρξει και ειδική έρευνα αγοράς της Επιτροπής Ανταγωνισμού,
• η σημασία των μαζικών δεδομένων (bigdata) καταναλωτών για τη λειτουργία ψηφιακών λιανοπωλητών και πλατφορμών, καθώς και το εύρος της χρήσης αυτών στην εμπορική πρακτική,
• συμπράξεις μεταξύ ανταγωνιστών που δραστηριοποιούνται στο onlineεμπόριο, με ιδιαίτερη έμφαση σε περιπτώσεις κατά τις οποίες οι συμπράξεις αυτές διευκολύνονται από έναν κοινό αντισυμβαλλόμενο (π.χ. ψηφιακή πλατφόρμα),
• η εφαρμογή κάθετων περιορισμών σε online συστήματα διανομής (π.χ. καθορισμός ελάχιστων τιμών μεταπώλησης ή/και ελάχιστων διαφημιζόμενων τιμών, ρήτρες MFN, επιβολή γεωγραφικών περιορισμών),
• πάσης φύσεως περιορισμοί στη διανομή προϊόντων και υπηρεσιών μέσω του διαδικτύου, όπως: η (άμεση ή έμμεση) γενική απαγόρευση διαδικτυακών πωλήσεων, ο αποκλεισμός συγκεκριμένων διαδικτυακών καταστημάτων από συστήματα διανομής ή η απαγόρευση πωλήσεων μέσω πλατφορμών ή ιστοσελίδων σύγκρισης τιμών,
• εφαρμογή από τους προμηθευτές πολιτικής διπλής τιμολόγησης, ανάλογα με το εάν τα προϊόντα τους διανέμονται από φυσικό ή διαδικτυακό κανάλι,
• καταχρηστικές πρακτικές ισχυρών πλατφορμών (π.χ. πρακτικές αποκλεισμού ανταγωνιστών, υπερβολική τιμολόγηση),
• πρακτικές που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/1150, με έμφαση στη σχέση του τελευταίου με το δίκαιο ανταγωνισμού.

Η κλαδική έρευνα στο ηλεκτρονικό εμπόριο αποσκοπεί στο να βοηθήσει την Επιτροπή Ανταγωνισμού να αποκτήσει πληρέστερη εικόνα των ανταγωνιστικών συνθηκών που επικρατούν στις υπό διερεύνηση αγορές, ώστε, σε δεύτερο χρόνο, να παρέμβει είτε κατασταλτικά είτε αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες για προώθηση συγκεκριμένων πολιτικών ανταγωνισμού ή κανονιστικών ρυθμίσεων στους σχετικούς κλάδους. Με τον τρόπο αυτό, η κλαδική έρευνα στο ηλεκτρονικό εμπόριο βρίσκεται στο επίκεντρο της γενικότερης πρωτοβουλίας της Επιτροπής Ανταγωνισμού για λήψη μέτρων που συνεισφέρουν στην επίτευξη των παρακάτω στόχων:

• Ανασύσταση της Οικονομίας
• Προώθηση της Καινοτομίας
• Συνεισφορά στην Ψηφιακή Μετάλλαξη της χώρας

• Συμμετοχή στην ημερίδα της Επιτροπής Ανταγωνισμού

Εντός του Ιουνίου 2020, η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα οργανώσει μια ημερίδα για το ηλεκτρονικό εμπόριο, η οποία φιλοδοξούμε να αποτελέσει ένα πρώτο φόρουμ για να ακουστούν οι θέσεις κάθε ενδιαφερόμενου μέρους. Λόγω των απρόβλεπτων συνθηκών που έχει διαμορφώσει η πανδημία του κορωναϊού (Covid-19), η σχετική ημερίδα θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά, με τη μορφή τηλεδιάσκεψης. Παρακαλούμε όπως εκδηλώσετε το ενδιαφέρον σας για συμμετοχή στην τηλεδιάσκεψη, αποστέλλοντας emailστην ηλεκτρονική διεύθυνση Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., μέχρι την Παρασκευή 17 Απριλίου 2020. Παρακαλείστε όπως αναφέρετε στο μήνυμά σας και την επωνυμία του φορέα ή της επιχείρησης που εκπροσωπείτε. Η τηλεδιάσκεψη θα λάβει χώρα στο διάστημα μεταξύ 2 και 3 Ιουνίου 2020. Ειδική πρόσκληση με λεπτομέρειες για την ακριβή ημερομηνία και ώρα της τηλεδιάσκεψης, καθώς και για τον τρόπο επικοινωνίας, θα σταλεί στους συμμετέχοντες εν ευθέτω.

• Υποβολή υπομνημάτων

Παράλληλα με τη συμμετοχή σας στην ημερίδα-τηλεδιάσκεψη της Επιτροπής Ανταγωνισμού για το ηλεκτρονικό εμπόριο, καλείστε να υποβάλετε εγγράφως τα σχόλια και τις θέσεις σας με τη μορφή υπομνήματος, έως την Δευτέρα, 18 Μαΐου 2020. Η Επιτροπή Ανταγωνισμού θα επεξεργαστεί τα υπομνήματα που θα συγκεντρωθούν και θα δημοσιεύσει έναν ανώνυμο περιληπτικό πίνακα προβλημάτων που τέθηκαν στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα, δίνοντάς σας επίσης την ευκαιρία να εκφράσετε τις απόψεις σας στην ειδικά διαμορφωμένη ημερίδα ή τηλεδιάσκεψη.

Εάν επιθυμείτε το υπόμνημά σας ή μέρος αυτού να αντιμετωπιστεί ως απόρρητο, παρακαλούμε όπως προβείτε σε σχετική δήλωση κατά την υποβολή του.

Η συμμετοχή στη διαβούλευση είναι ανοιχτή σε οποιονδήποτε είναι σε θέση εύλογα να παράσχει χρήσιμες πληροφορίες και σχόλια για κάποιο ή κάποια από τα ζητήματα που αποτελούν αντικείμενο της παρούσας κλαδικής έρευνας. Θα εκτιμήσουμε ιδιαίτερα τη συμμετοχή:

• αμιγώς διαδικτυακών καταστημάτων (pure-playinternet retailers)
• λιανοπωλητών που δραστηριοποιούνται τόσο στο φυσικό όσο και στο ψηφιακό εμπόριο (click-and-mortaroutlets)
• επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε οποιοδήποτε προηγούμενο στάδιο της αλυσίδας εφοδιασμού (παραγωγοί, εισαγωγείς, χονδρέμποροι)
• συνδέσμων και σωματείων
• συμβούλων επιχειρήσεων, δικηγορικών γραφείων και εταιριών, οικονομολόγων
• εκπροσώπων της πανεπιστημιακής κοινότητας και ερευνητών
• ενώσεων καταναλωτών ή και μεμονωμένων καταναλωτών

Η κατάθεση εγγράφων με φυσική παρουσία ή με ταχυδρομείο δεν θα είναι πλέον εφικτή. Οι συναλλασσόμενοι με την ΕΑ, για υποθέσεις τους, καλούνται να χρησιμοποιούν αποκλειστικά τις παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις αλληλογραφίας:

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. για κατάθεση εγγράφων στην ΕΑ,

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. για κατάθεση γνωστοποιήσεων συγκεντρώσεων, 

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. για κατάθεση καταγγελιών,

ή μέσω της φόρμας του website της Επιτροπής Ανταγωνισμού για κατάθεση γενικών ερωτημάτων ή αιτημάτων πληροφόρησης.

Η επικοινωνία με τη Γενική Διεύθυνση μπορεί να πραγματοποιείται είτε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον κατάλογο του προσωπικού της ΕΑ, είτε μέσω των συγκεκριμένων παρακάτω τηλεφώνων:

• Πρωτόκολλο: 210 – 8809139 ή 210-8809331
• Δ/νση Διοικητικής και Οικονομικής Υποστήριξης: 210 – 8809209
• Α΄Δ/νση Οικονομικής Τεκμηρίωσης: 210 – 8809236
• Β΄Δ/νση Οικονομικής Τεκμηρίωσης: 210 – 8809217
• Δ/νση Νομικής Τεκμηρίωσης: 210 – 8809248
• Επιτροπή
• Γραφείο Προέδρου, Αντιπροέδρου και Εισηγητών: 210 – 8809202
• Γραμματεία ΕΑ: 210 – 8809215 ή 210-8809212 (για θέματα οργάνωσης ακροαματικών διαδικασιών και θεμάτων της Ολομέλειας της Επιτροπής)

Η Ολομέλεια της ΕΑ θα διεξάγει τις προγραμματισμένες συνεδριάσεις και διασκέψεις μέσω πλατφόρμας τηλεδιάσκεψης κατόπιν πιστοποίησης των χρηστών.

Οι εκ του νόμου δεσμευτικές προθεσμίες εξακολουθούν να ισχύουν στις εργασίες της ΕΑ και η ίδια θα εξακολουθήσει να επιτελεί το έργο της, να εξετάζει τις υποθέσεις της (συμπεριλαμβανομένων και των συγκεντρώσεων) και να λαμβάνει αποφάσεις – μέσω και της άμεσης προσαρμογής του προσωπικού της σε εξ αποστάσεως εργασίας. Ταυτόχρονα, θα εξακολουθήσει να παρακολουθεί τα χρονοδιαγράμματα, παρέχοντας, όπου επιτρέπεται, παράταση προθεσμιών. Κάθε τροποποίηση θα κοινοποιείται στα ενδιαφερόμενα μέρη και θα αναρτάται δημόσια στην ιστοσελίδα της ΕΑ.