1. Εισαγωγικά

Η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί πλέον κορυφαίο στόχο δημοσίου συμφέροντος που διέπει όλους τους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Η πολιτική ανταγωνισμού που πολυπλεύρως υπερασπίζει και προωθεί τις ανταγωνιστικές συνθήκες στην οικονομία, πρέπει να προσαρμόζεται προς τη δημιουργία λύσεων που προωθούν τη βιώσιμη ανάπτυξη, ώστε να δρα με συμπληρωματικό τρόπο προς άλλες πρωτοβουλίες, αλλά και να διευκολύνει επιχειρηματικές πρωτοβουλίες οι οποίες έχουν στόχο την πράσινη μετάλλαξη της οικονομίας.

Η παρούσα πρόταση για τη δημιουργία ενός «sandbox» για τη βιώσιμη ανάπτυξη (sustainability) και τον ανταγωνισμό στην ελληνική αγορά, αποτελεί μία πρόταση που εντάσσεται στο πλαίσιο πολιτικών της Επιτροπής Ανταγωνισμού (ΕΑ) για την προώθηση και ενίσχυση του ανταγωνισμού. Ακολουθεί την εκτενή διεθνή συζήτηση, μέσω της δημοσίευσης τον Ιούλιο 2020 ενός κειμένου εργασίας για θέματα βιωσιμότητας και δικαίου ανταγωνισμού, τη διοργάνωση τον Σεπτέμβριο 2020 ενός διεθνούς συνεδρίου με το ίδιο θέμα, της δημοσίευσης τον Φεβρουάριο 2021 μίας κοινής τεχνικής μελέτης με την Ολλανδική Επιτροπή Ανταγωνισμού και της συμμετοχής της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού ως συντονιστής (από κοινού με την Ολλανδική Αρχή) στην ομάδα εργασίας για το θέμα αυτό, η οποία συστάθηκε από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ανταγωνισμού (περισσότερες πληροφορίες εδώ). Η ΕΑ απέστειλε επίσης την αρχική πρόταση sandbox για σχολιασμό σε εμπειρογνώμονες οικονομολόγους, ακαδημαϊκούς στον τομέα του ανταγωνισμού, κορυφαίους επαγγελματίες στον χώρο του ανταγωνισμού και της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς και οργανισμούς καταναλωτών.

Το sandbox αποτελεί έναν εποπτευόμενο περιβάλλον όπου οι επιχειρήσεις μπορούν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες οι οποίες συμβάλλουν σημαντικά στους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης χωρίς να εμποδίζουν σημαντικά τον ανταγωνισμό. Εντός του πλαισίου αυτού, οι επιπτώσεις /αποτελέσματα της πρότασης τόσο στον ανταγωνισμό όσο και στη βιώσιμη ανάπτυξη αξιολογούνται από την ΕΑ για την ενίσχυση της νομικής ασφάλειας των επιχειρήσεων και τη μείωση του ρυθμιστικού κινδύνου για επενδύσεις που συμβαδίζουν με τους ευρύτερους στόχους δημοσίου συμφέροντος για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ένα πρόσθετο πρόβλημα που δικαιολογεί τέτοιου είδους παρέμβαση από την ΕΑ προκύπτει από την ύπαρξη ατελών χρηματοπιστωτικών αγορών, οι οποίες είτε δεν παρέχουν τις  απαιτούμενες επενδύσεις, λόγω της στενότητάς τους, είτε, λόγω ρυθμιστικού κινδύνου, και συνεπώς απαιτούν συμπληρωματικές εγγυήσεις. Εντός ενός τέτοιου περιβάλλοντος θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο για  μικρομεσαίες επιχειρήσεις να προσελκύσουν επενδύσεις στις προσπάθειες τους για την πράσινη μετάλλαξη των δραστηριοτήτων τους. Συνεπώς το “sandbox” για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τον ανταγωνισμό εντάσσεται στις προσπάθειες της ΕΑ να ενισχύσει τη δυναμική αποτελεσματικότητα της οικονομίας και την καινοτομία. 

Εφόσον η ΕΑ θεωρεί ότι η επιχειρηματική πρόταση ενδέχεται να συνεισφέρει θετικά στο δημόσιο συμφέρον, τότε η πρόταση μπορεί να εφαρμοστεί στην αγορά υπό την εποπτεία της ΕΑ για κάποιο χρονικό διάστημα, σε περίπτωση όπου εντοπίζονται συγκεκριμένα προβλήματα ανταγωνισμού τα οποία απαιτούν κάποια μορφής παρακολούθηση. Συνεπώς, το περιβάλλον αυτό δεν δίνει τη δυνατότητα αποφυγής της εφαρμογής των κανόνων του ανταγωνισμού στην αγορά, ούτε και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για αντι-ανταγωνιστικές πρακτικές που εμπεριέχουν απλά κάποια αναφορά ή μια χαμηλή συνεισφορά στη βιώσιμη ανάπτυξη χωρίς να υπερκαλύπτουν τη ζημία που προκαλείται στον ανταγωνισμό (λ.χ. πρακτικές «green-washing»). Αντιθέτως, δίνει τη δυνατότητα να αξιολογηθούν πλήρως οι πρακτικές εκείνες οι οποίες συνεισφέρουν σημαντικά στο δημόσιο συμφέρον μέσω της ενίσχυσης της βιώσιμης ανάπτυξης.

Η δημιουργία ενός εποπτευόμενου χώρου πειραματισμού (δηλαδή του sandbox) για την προώθηση καινοτόμων επιχειρηματικών κινήσεων υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης από την ΕΑ, αναπόφευκτα εμπεριέχει την έννοια της εισαγωγής στην ελληνική αγορά εμπορικών λογικών και δράσεων οι οποίες δεν είχαν προηγουμένως γίνει αντικείμενο επεξεργασίας εξ επόψεως του δικαίου του ελεύθερου ανταγωνισμού. Εισάγει επίσης την κουλτούρα της προώθησης καινοτόμων επιχειρηματικών προτάσεων και λύσεων (αντί δηλαδή να λαμβάνει μία μονοδιάσταση άποψη επιβολής του νόμου), με ξεκάθαρη οπτική για την προώθηση του ανταγωνισμού για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Σκοπός της ΕΑ είναι να συμβάλλει  στην πράσινη μετάλλαξη της Ελληνικής οικονομίας σύμφωνα με τις αρχές του ελεύθερου ανταγωνισμού και στη δημιουργία ενός νέου οικονομικού μοντέλου το οποίο εξ’ αρχής θα αποφεύγει τη δημιουργία μονοπωλιακών καταστάσεων οι οποίες θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να περιοριστούν σε ύστερες φάσεις της πράσινης ανάπτυξης, λόγω της διατάραξης/ανατροπής της αγοράς. Ενσωματώνει επίσης τη δέσμευση της ΕΑ για προσβασιμότητα στα οικοσυστήματα. Το κόστος για την Επιτροπή Ανταγωνισμού και για τις επιχειρήσεις μίας ex postκατασταλτικής πολιτικής, εφόσον οι αντι-ανταγωνιστικές δομές και πλατφόρμες αυτές έχουν δημιουργηθεί, θα ήταν ιδιαίτερα μεγάλο και ενδέχεται να δημιουργούσε αντικίνητρα για την ανάπτυξη πράσινης επιχειρηματικότητας. 

Λόγω της καινοτομίας του εγχειρήματος για την πολιτική και εφαρμογή του ανταγωνισμού, δεν υφίσταται κάποια απευθείας σύγκριση με άλλες κινήσεις σε άλλες δικαιοδοσίες, ώστε να συναχθούν χρήσιμα συμπεράσματα και να ληφθούν υπόψη πληροφορίες. Ωστόσο, η λειτουργία των sandbox είναι διαδεδομένη σε σχέση με τις αγορές χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (fintech) [βλ. προσφάτως τη δημιουργία προστατευμένου κανονιστικού περιβάλλοντος (sandbox) στην Τράπεζα της Ελλάδος]. Ως εκ τούτου, η πρόταση αφορά ένα καινοτόμο εγχείρημα το οποίο θα τυγχάνει μιας sui generis εξέλιξης και αξιολόγησης.

Το sandbox θα εμπλέκει διάφορους τομείς της βιομηχανίας, όπως η τεχνολογία, το περιβάλλον και την ενέργεια, την ανακύκλωση/διαχείριση αποβλήτων, την υγειονομική περίθαλψη, αλλά και άλλους τομείς  οι οποίοι θα στοχεύουν σε πρώτη φάση στην προώθηση  των  περιβαλλοντικών στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης. Σε ύστερο στάδιο οι πρωτοβουλίες αυτές μπορεί να καλύπτουν άλλους στόχους που έχουν τεθεί από την Ατζέντα 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Η πρόταση θα μπορούσε να συμπληρώσει άλλες κινήσεις που γίνονται σε ευρύτερο επίπεδο δημόσιας πολιτικής προς όφελος της βιώσιμης ανάπτυξης. 

Η παρουσίαση της πρότασης που ακολουθεί αφορά τα κύρια σημεία της αλληλεπίδρασης μεταξύ του ανταγωνισμού και της βιώσιμης ανάπτυξης, το σκοπό της δημιουργίας του sandbox, το γενικότερο πλαίσιο λειτουργίας του sandbox και το πλαίσιο υλοποίησης του εγχειρήματος.

2. Βιώσιμη ανάπτυξη και ανταγωνισμός 

Η βιώσιμη ανάπτυξη έχει εισέλθει στην καθημερινότητά μας ως μια επείγουσα πρόκληση που απαιτεί δραστικές λύσεις για τη διασφάλιση καλύτερων συνθηκών για το περιβάλλον. Η Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών συνιστά το γενικό, κοινό πλαίσιο ολόκληρης της ανθρωπότητας για τη βιώσιμη ανάπτυξη, θέτοντας δεκαεπτά (17) Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ (SDGs)). Περαιτέρω, και με τη Συμφωνία των Παρισίων τίθενται στόχοι για την ενίσχυση της παγκόσμιας αντιμετώπισης της απειλής της κλιματικής αλλαγής, στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης. 

Στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης αποτελεί η κάλυψη των αναγκών των σημερινών γενεών χωρίς ωστόσο να κινδυνεύει η αυτάρκεια των επόμενων. Συνιστά έτσι μία ολιστική προσέγγιση καθώς εμπεριέχει πτυχές, προεκτάσεις και αποτελέσματα που αφορούν το περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία τα οποία είναι αλληλένδετα και αλληλοενισχυόμενα. Όπως αναφέρει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι ΣΒΑ αποτελούν ένα συγκερασμό των ανωτέρω στοιχείων/διαστάσεων (περιβάλλον, κοινωνία, οικονομία), θέτοντας στόχους ως προς:

• την ανθρώπινη αξιοπρέπεια
• την περιφερειακή και παγκόσμια σταθερότητα
• τη διασφάλιση της «υγείας» του πλανήτη μας
• τις δίκαιες και ανθεκτικές κοινωνίες
• τις ευημερούσες οικονομίες.

[βλ. Η προσέγγιση της ΕΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη https://ec.europa.eu/info/strategy/international-strategies/sustainable-development-goals/eu-approach-sustainable-development_el]

Η ΕΕ αναφέρει ότι έχει δεσμευτεί προς τον στόχο επίτευξης της βιώσιμης ανάπτυξης και στην υλοποίηση της Ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών. Οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης λαμβάνονται υπόψη και στις 10 προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

[βλ. EU holistic approach to sustainable development https://ec.europa.eu/info/strategy/international-strategies/sustainable-development-goals/eu-holistic-approach-sustainable-development_el]

Στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η ΕΕ αναφέρει ότι «Η ΕΕ θα εξακολουθήσει να ηγείται των διεθνών προσπαθειών και επιθυμεί να χτίσει συμμαχίες με όσους συμμερίζονται τις απόψεις της. Επίσης, αναγνωρίζει την ανάγκη να διατηρηθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού και η ανταγωνιστικότητά της, ακόμη κι αν οι άλλοι διστάζουν να δράσουν…Η πολιτική απάντηση πρέπει να είναι τολμηρή και ολοκληρωμένη και να επιδιώκει τη μεγιστοποίηση των οφελών για την υγεία, την ποιότητα ζωής, την ανθεκτικότητα και την ανταγωνιστικότητα.» 

[βλ. COM (2019) 640 final, Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52019DC0640&from=EN]

Η πρόταση για τη δημιουργία του sandbox αποτελεί μέρος αυτής της προσπάθειας. Σκοπός είναι να αυξήσει την ασφάλεια δικαίου, όσον αφορά την εφαρμογή του δικαίου ανταγωνισμού, για επιχειρήσεις που επιθυμούν να επενδύσουν στην πράσινη μετάλλαξη, να δημιουργήσουν νέα πράσινα προϊόντα, να θέσουν πράσινα πρότυπα παραγωγής προϊόντων, υπηρεσιών, ενέργειας κλπ., διευκολύνοντάς την ανάπτυξή τους με αυτή την πρωτοβουλία, για παράδειγμα ώστε να αντλήσουν κεφάλαια από τις χρηματοπιστωτικές αγορές. 

Η πρόκληση για την ελληνική οικονομία, η οποία διαφαίνεται και από άλλες δράσεις (βλ. Κυκλική Οικονομία), είναι να δημιουργηθεί η σύγχρονη βιομηχανική βάση παραγωγής με βάση την αειφόρο ανάπτυξη. Στο πλαίσιο αυτό η ελληνική οικονομία μπορεί να αφομοιώσει και να δημιουργήσει τεχνολογίες ώστε να εκμηδενίσει το τεχνολογικό κενό που υπάρχει με άλλες χώρες και οικονομίες, αλλά και να συμβάλλει στον επανασχεδιασμό της παγκόσμιας οικονομίας σύμφωνα με τα πράσινα πρότυπα.

3. Sandbox για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τον ανταγωνισμό

Η δημιουργία sandbox για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τον ανταγωνισμό αφορά κυρίως τη δημιουργία ενός μηχανισμού για την υποβολή (προς την ΕΑ) επιχειρηματικών προτάσεων οι οποίες σκοπεύουν στη δημιουργία ή στην ενίσχυση συνθηκών για την ύπαρξη βιώσιμης ανάπτυξης και οι οποίες για να προχωρήσουν χρειάζονται μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου, όσον αφορά την εφαρμογή του δικαίου ανταγωνισμού. Για τις προτάσεις που κατατίθενται βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών και κατευθυντήριων γραμμών, η ΕΑ θα μπορεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, να δίνει προς τα ενδιαφερόμενα μέρη (κατόπιν σχετικών αναλύσεων και αξιολόγησης) «επιστολή μη ανάληψης δράσης» («no-enforcement action letter»), βάσει της οποίας οι συμμετέχοντες θα μπορούν να εφαρμόσουν την πρότασή τους υπό την εποπτεία της ΕΑ εντός συγκεκριμένου χρονικού πλαισίου. Η λειτουργία της επιστολής μη ανάληψης δράσης παρουσιάζει αναλογίες με τον μηχανισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που χρησιμοποιείται για την αποδοχή συνεργασιών για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας λόγω της πανδημίας (βλ. π.χ. «Matchmaking Event» (25/03/2021) COMP/E-1/GV/BV/nb (2021/034137) αναφορικά με την παραγωγή εμβολίων για την πανδημία).

Η πρόταση αφορά κυρίως πολυμερή συμπεριφορά (συμφωνία, απόφαση κλπ.), είτε μεταξύ ανταγωνιστών (σε οριζόντιο επίπεδο) ή εντός μιας αλυσίδας εφοδιασμού (κάθετο επίπεδο). Σε κάθε περίπτωση, σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται να αφορά και σε μονομερή συμπεριφορά. Το sandbox θα λειτουργεί αρχικά σε στοχευμένους κλάδους όπως η ενέργεια, η ανακύκλωση/διαχείριση αποβλήτων, η βιομηχανική παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων, η παραγωγή ή/και διανομή τροφίμων, φαρμακευτικά προϊόντα, υγειονομική περίθαλψη κλπ.

Η διαδικασία αξιολόγησης της πρότασης που κατατίθεται στην ΕΑ θα λαμβάνει υπόψη το υπάρχον πλαίσιο του δικαίου του ελεύθερου ανταγωνισμού (παράγραφος 1 του άρθρου 1 ν 3959/2011 ή/και 101 ΣΛΕΕ ή/και παράγραφος 3 του άρθρου 1 ν. 3959/2011  ή/και 101 ΣΛΕΕ, τις διάφορες Κατευθυντήριες Γραμμές που έχουν εκδοθεί κλπ.) και ειδικότερα της σχετικής νομολογίας που έχει αναπτυχθεί αναφορικά με την αξιολόγηση και συμπερίληψη ευρύτερων λόγων δημοσίου συμφέροντος. Το νομικό αυτό πλαίσιο θα αξιολογείται μαζί με μία σειρά από κριτήρια και Βασικούς Δείκτες Απόδοσης (Key Performance Indicators (KPIs)) τα οποία βασίζονται και αφορούν τη βιώσιμη ανάπτυξη. Τα κριτήρια είναι σχεδιασμένα και δομημένα πάνω σε μια σειρά από στόχους και προϋποθέσεις και χρησιμοποιούν τις μεθόδους που αναλύθηκαν στην Τεχνική Έκθεση της Επιτροπής Ανταγωνισμού για τη βιώσιμη ανάπτυξη. 

Θα υπάρχουν διάφορες «βαθμίδες» σε σχέση με τις πρακτικές οι οποίες θα αξιολογηθούν και ιδιαίτερης σοβαρότητας περιορισμοί όπου η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της εφαρμογής τους στην αγορά απαιτεί και την συνεισφορά των καταναλωτών ή/και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών. 

Η επιστολή μη ανάληψης δράσης θα υπόκειται σε καθεστώς περιορισμένης εποπτείας από την ΕΑ και, αναλόγως με τις πιθανές αντι-ανταγωνιστικές επιπτώσεις, θα μπορεί να απαιτηθεί η διενέργεια έρευνας αγοράς (market testing) αλλά και να ζητηθεί η ανάληψη συγκεκριμένων υποχρεώσεων, ειδικά για την αποφυγή άλλων αντι-ανταγωνιστικών πρακτικών. Συνεπώς, η επιβεβαίωση που δίνεται βάσει των αξιολογήσεων που πραγματοποιούνται υπό το πλαίσιο του sandbox θα τελεί υπό την αίρεση της ακολουθίας των συγκεκριμένων υποχρεώσεων που τίθενται ώστε να αποφευχθούν  πρακτικές επιζήμιες για τον ανταγωνισμό, μία διαδικασία που προσομοιάζει με αυτή της ανάληψης δεσμεύσεων ενώπιον της ΕΑ (χωρίς την πιθανολόγηση παράβασης).

Οι εταιρείες θα εξέρχονται του εποπτευόμενου χώρου sandbox όταν ολοκληρωθεί η υλοποίηση της πρότασης βάσει των κατευθύνσεων από την ΕΑ.

Ακολουθούν ενδεικτικά παραδείγματα πρακτικών και ο τρόπος με τον οποίο θα μπορούσαν να αξιολογηθούν εντός του sandbox. Τα παραδείγματα δεν προδικάζουν την τελική αξιολόγηση σε παρόμοιες πρακτικές ούτε όμως και περιορίζουν την δυνατότητα αίτησης για εισαγωγή στο sandbox προτάσεων που προκύπτουν σε άλλες αγορές ή αφορούν άλλου είδους εγχειρήματα από αυτά που αναφέρονται. 

4. Σκοπός της πρότασης

Σκοπός της πρότασης για τη λειτουργία του sandbox για την βιώσιμη ανάπτυξη (sustainability) είναι η δημιουργία στην ελληνική αγορά ενός εποπτευόμενου χώρου για την προσέλκυση καινοτόμων επιχειρηματικών προτάσεων που συμβάλλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη. Εφόσον πληρούνται τα κριτήρια αξιολόγησης, η ΕΑ μπορεί να αποφαίνεται ότι τα συγκεκριμένα επιχειρηματικά σχέδια δεν βλάπτουν τον ανταγωνισμό μέσω μίας νέας και γρήγορης διαδικασίας κατάθεσης και αξιολόγησης των εμπορικών αυτών κινήσεων και παρακολούθησης της εφαρμογή τους.

Η άσκηση αυτή εμπεριέχει μία διαδικασία στάθμισης όπου εν τέλει θα υποστηρίζεται η προώθηση ενός αποτελέσματος ευρύτερου δημοσίου συμφέροντος, το οποίο συμπεριλαμβάνει και την ίδια την επιχειρηματική καινοτομία ως βήμα προς τον απώτερο σκοπό της επίτευξης βιώσιμης ανάπτυξης. Ο συλλογισμός αυτός είναι συμβατός με το δίκαιο του ελεύθερου ανταγωνισμού βάσει της σχετικής νομολογίας ως προς την συμπερίληψη ενός υπέρτερου νόμιμου λόγου δημοσίου συμφέροντος στην εφαρμογή του δικαίου του ανταγωνισμού, ειδικότερα του άρθρου 1 ν.3959/2011 ή/και άρθρου 101 ΣΛΕΕ. Πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψη η εγγενής σημασία της ανταγωνιστικής διαδικασίας για τη γρηγορότερη και αποτελεσματικότερη επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης. Η στάθμιση αυτή περιορίζεται συνεπώς στις δύσκολες περιπτώσεις (hard cases) στις οποίες, για την επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης, κάποιος περιορισμός του ανταγωνισμού ενδέχεται να είναι αναγκαίος.

Ο σχεδιασμός για τη δημιουργία και λειτουργία του sandbox λαμβάνει υπόψη διάφορα στοιχεία που αφορούν τόσο τη νομική και οικονομική ανάλυση από την σκοπιά του δικαίου του ελεύθερου ανταγωνισμού, την ανάλυση από την σκοπιά των κριτηρίων για τη βιώσιμη ανάπτυξη, τα τεχνολογικά μέσα που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν, τους στόχους για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης, την εσωτερική διαδικασία, τη στελέχωση και λειτουργία της ΕΑ (επιχειρησιακές προϋποθέσεις), τις πραγματικές συνθήκες στην ελληνική αγορά και τις δυνατότητες της για καινοτομία.

Ο σχεδιασμός της παραμετροποίησης του sandbox (τεχνολογία εφαρμογής και λειτουργίας του έργου, κανόνες και ζητούμενες πληροφορίες, διαλογή συμμετεχόντων, εκτίμηση και ανάλυση προτάσεων, κλπ.) θα στοχεύουν στην αποτελεσματικότερη διαχείριση της πληροφορίας και στο μικρότερο διοικητικό κόστος, τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για την ΕΑ. Ο βαθμός εμπλοκής της ΕΑ θα είναι αυτός της παρακολούθησης (σε πρώτη φάση μέσω διαδικασίας screening και σε δεύτερη φάση, εάν είναι αναγκαίο λόγω των πιθανών αντι-ανταγωνιστικών επιπτώσεων, μέσω ενδελεχούς ποιοτικής και ποσοτικής αξιολόγησης).

Σημειώνεται ότι δεν υφίσταται παρόμοια προσπάθεια σε άλλες χώρες της ΕΕ (ή αλλού) και η λειτουργία ενός τέτοιου sandbox μπορεί να συνεισφέρει και στην δημιουργία επιπρόσθετης αξίας για τις ελληνικές επιχειρήσεις και την ελληνική αγορά (πράσινο πρότυπο). Επιπλέον, το sandbox μπορεί να συνδεθεί και με άλλες κινήσεις που προγραμματίζονται από διάφορους δημόσιους φορείς (π.χ. το Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία), συμπληρώνοντας και δημιουργώντας ένα δημόσιο (οικο-) σύστημα δράσεων και υπηρεσιών που προσφέρονται για την πράσινη μετάλλαξη της ελληνικής οικονομίας.

5. Λειτουργία του sandbox

Το sandbox θα λειτουργήσει ως ψηφιακή πλατφόρμα συνδεδεμένη με την ιστοσελίδα της ΕΑ. Η πλατφόρμα θα προβλέπει έναν ασφαλή χώρο ανταλλαγής μηνυμάτων ως το κύριο μέσο για την επικοινωνία των μερών με την ΕΑ, προκειμένου να διασφαλίζεται η διαφάνεια της συνεργασίας. Όλες οι πληροφορίες που ζητούνται από τα μέρη θα κατατίθενται στην πλατφόρμα. Οι υποστηρικτές βιωσιμότητας (sustainability advocates) θα λειτουργούν υποστηρικτικά στην κατάθεση και περαιτέρω επεξεργασία των προτάσεων για επιχειρηματικές πρωτοβουλίες για την πράσινη ανάπτυξη.

Η frontend σελίδα της πλατφόρμας θα εμφανίζει κάθε φορά τον κλάδο/αγορά για τον οποίο το sandbox είναι ανοιχτό. Θα επιλέγονται κάθε χρόνο συγκεκριμένοι τομείς της οικονομίας, με σκοπό την εξοικονόμηση διοικητικών πόρων, αλλά θα υπάρχει επίσης η δυνατότητα κατάθεσης προτάσεων και σε άλλους τομείς. Στη frontend σελίδα θα εμφανίζονται οι κατευθυντήριες γραμμές και πληροφορίες για τον κύκλο της πρότασης (διαδικασία για την υποβολή, αξιολόγηση κλπ.).

Σχεδιαστικά, η λειτουργία του sandbox αποτελείται από 2 χώρους:

α) αυτό που βλέπουν τα ενδιαφερόμενα μέρη (frontend) και οι υποστηρικτές βιωσιμότητας (εάν αυτή η υπηρεσία επιλεγεί από τα ενδιαφερόμενα μέρη)

β) αυτό στον οποίο εργάζεται η ομάδα χειριστών/αξιολογητών (backend).

Το περιβάλλον απαιτεί από τον χρήστη την παροχή των απαραίτητων πληροφοριών που αφορούν την πρόταση, θέματα ανταγωνισμού και βιώσιμης ανάπτυξης για τα οποία θα γίνει επεξεργασία στην κατόπιν αξιολόγηση ενώ θα παρέχονται και γενικές Κατευθυντήριες Γραμμές (Guidelines) για τη χρήση της πλατφόρμας. Στη λίστα frontend καταγράφονται οι ζητούμενες πληροφορίες, ενώ στη λίστα backend τα θέματα που αξιολογούνται για τις αντίστοιχες πληροφορίες.

Ενδέχεται να υπάρχει ένα αρχικό στάδιο επαφής (μπλε) με τα ενδιαφερόμενα μέρη, ώστε να συζητηθούν αρχικές προτάσεις/σκέψεις και να διευκρινιστεί το πλαίσιο αξιολόγησης. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται μία «πρώτη επαφή» που θα βοηθήσει τα ενδιαφερόμενα μέρη (καθώς και την ΕΑ) σε οργανωτικό σχεδιασμό για την κατάθεση της πρότασης. Συνεπώς οι απαιτήσεις παραμένουν σε ένα «χαμηλό» επίπεδο διοικητικού βάρους αρχικά, ωστόσο παράλληλα εκκινεί ο μηχανισμός επεξεργασίας και αξιολόγησης. 

Στο επόμενο στάδιο (πράσινο) γίνεται η πρώτη επίσημη επαφή των μερών με την ΕΑ, όπου υπάρχει η πρώτη αξιολόγηση του σχεδίου, των στόχων του, της αγοράς/κλάδου που αφορά κλπ. Και σε αυτό το στάδιο οι πληροφορίες που ζητούνται είναι βασικού επιπέδου.

Το κύριο στάδιο (πορτοκαλί) αφορά την κύρια διαδικασία συλλογής των μελετών/αναλύσεων και της διεξαγωγής της αξιολόγησης από την πλευρά της ΕΑ. Τα λεπτομερή κριτήρια (guidelines) που  σχετίζονται με αυτό το στάδιο (π.χ. KPIs) είναι υπό διαμόρφωση και θα δημοσιευθούν.

Προφανώς, για τη δημιουργία τέτοιων προτάσεων θα υπάρχει μία διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών των συμμετεχόντων μεταξύ τους αλλά και με την ΕΑ. Ωστόσο, οι πληροφορίες πρέπει να αφορούν αποκλειστικά την επιχειρηματική πρωτοβουλία, η οποία εξετάζεται. Οι πληροφορίες που ανταλλάσσονται, εφόσον κρίνεται ότι θέτουν ζητήματα ανταγωνισμού, θα κρίνονται ενδελεχώς στο στάδιο αυτό. Ανταλλαγές πληροφοριών εκτός της πρότασης, θα κρίνονται ως συνήθως.

6. Χρονοδιαγράμματα

Η πρόταση θα ακολουθήσει το ισχύον χρονικό πλαίσιο για την ανάλυση των συγκεντρώσεων.

7. Sustainability forum

Σε δεύτερο στάδιο προβλέπεται και η δημιουργία ενός sustainability forum, όπου ενδιαφερόμενα μέρη μπορούν να συμμετέχουν σε συζητήσεις μεταξύ τους (με την παρουσία της ΕΑ) για θέματα τα οποία ενδέχεται να ενδιαφέρουν την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, αλλά και να ενσωματώνουν σε επιχειρηματικές πρωτοβουλίες τις αρχές του ελεύθερου ανταγωνισμού.

8. Αποτελέσματα

Όπως προαναφέρθηκε, το αποτέλεσμα της αξιολόγησης μιας πρότασης εντός του sandbox μπορεί να είναι:

• η μη εφαρμογή του άρθρου 1 ή 2 ν. 3959/2011 λόγω της μη ύπαρξης περιορισμού του ανταγωνισμού
• η απόδοση επιστολής μη ανάληψης δράσης από την ΕΑ ή ενδεχομένως
• εάν κρίνεται αναγκαίο μιας θετικής απόφασης ως προς την εξαίρεση της πρότασης υπό την παράγραφο 3 του άρθρου 1 του ν. 3959/2011, κατόπιν σχετικών τροποποιήσεων του νομοθετικού πλαισίου της ΕΑ. Διαφορετικά, θα υπάρχει άρνηση παροχής της εν λόγω εξαίρεσης. 

Σε περίπτωση θετικής απόφασης, θα δίνεται κατευθυντήριος «χάρτης» για την αποφυγή προβληματικών συμπεριφορών/δομών για τον ανταγωνισμό και καθοδήγηση για τα θέματα ανταγωνισμού που μπορεί να προκύψουν. Ενδεχομένως να αναφέρονται και συγκεκριμένες υποχρεώσεις των επιχειρήσεων που θα συμμετέχουν στην επιχειρηματική πρωτοβουλία και οι οποίες θα αποτελούν προϋποθέσεις για τη συνεχή εφαρμογή της επιστολής μη ανάληψης δράσης. Εφόσον όμως προκύψουν προβλήματα στο στάδιο αυτό για τα οποία δεν υπήρχε ενημέρωση ή/και πρόβλεψη και τα οποία παρουσιάζουν σημαντική βαρύτητα, η συνολική προσέγγιση δύναται να επαναξιολογηθεί.

Επιπλέον, για την εφαρμογή και υλοποίηση της πρότασης θα υπάρχει έλεγχος προόδου (monitoring).  «State-of-play» συναντήσεις μπορούν επίσης να διοργανωθούν για να συζητηθεί η πρόοδος της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας, σε τακτά χρονικά διαστήματα (ανάλογα με το χρονικό πλαίσιο το οποίο θα τεθεί για την υλοποίηση της πρότασης).

9. Απαιτούμενες ενέργειες

Τα επόμενα βήματα για την υλοποίηση της πρότασης για τη δημιουργία του sandbox είναι τα ακόλουθα:

• Δημόσια διαβούλευση και επεξεργασία των απαντήσεων σε αυτήν,
• Τελικές ρυθμίσεις και αξιολογήσεις νομικών θεμάτων λειτουργίας του sandbox,
• Δημιουργία Key Performance Indicators,
• Δημιουργία πλαισίου αξιολόγησης προτάσεων,
• Στελέχωση αξιολογητών εντός της ΕΑ,
• Διασύνδεση με αρμόδιους/ενδιαφερόμενους φορείς,
• Δημιουργία πλατφόρμας,
• Πρώτος κύκλος εξέτασης προτάσεων (Φθινόπωρο 2021).