Σύνοψη
Με την υπ’ αρ. 741/2021 απόφασή της, η Ολομέλεια της Επιτροπής Ανταγωνισμού (ΕΑ) αποφάσισε την επιβολή προστίμου ύψους 111.600 ευρώ στην εταιρία ΕΛΤΕΠΕ ΑΕ (νυν ΕΝΔΙΑΛΕ) για παραβίαση των άρθρων 2 του ν. 3959/2011 και 102 ΣΛΕΕ στην αγορά διαχείρισης Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων (ΑΛΕ).
Η υπόθεση αφορά την συνεξέταση των καταγγελιών των εταιριών GREEN OIL ΑΕΒΕ και Ε.Σ.Κ. ΟΙΛ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΑΒΕΕ, καθώς και του Σωματείου Συλλογής Χρησιμοποιημένων Ορυκτελαίων (ΣΩΣΥΧΟ), σχετικά με ενδεχόμενες παραβάσεις των άρθρων 1 και 2 του ν. 3959/2011 και 101 και 102 ΣΛΕΕ από τις εταιρίες ΕΛΤΕΠΕ ΑΕ, CYCLON ΕΛΛΑΣ (νυν LPC ΑΕ), ΕΛΤΕΠΕ ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ και από ορισμένο φυσικό πρόσωπο, στην αγορά διαχείρισης Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων (ΑΛΕ), συμπεριλαμβανομένων ανά περίπτωση όλων των σταδίων διαχείρισης, από τη συλλογή έως την αξιοποίηση των ελαίων αυτών.
Διαδικασία
Οι εταιρίες GREEN OIL και Ε.Σ.Κ. ΟΙΛ, καθώς και το ΣΩΣΥΧΟ κατέθεσαν καταγγελίες ενώπιον της ΕΑ κατά των σχετικά με ενδεχόμενες παραβάσεις των άρθρων 1 και 2 του ν. 3959/2011 και 101 και 102 ΣΛΕΕ από τις καταγγελλόμενες εταιρίες.
Η σχετική Εισήγηση κοινοποιήθηκε στις καταγγελλόμενες εταιρίες τον Ιανουάριο του 2021. Η ακροαματική διαδικασία ενώπιον της Ολομέλειας της ΕΑ έλαβε χώρα την 5η Μαΐου 2021.
Πραγματικά περιστατικά
Η δομή της αγοράς Απόβλητων Λιπαντικών Ελαίων (ΑΛΕ) στην Ελλάδα μπορεί να χαρακτηριστεί από «φάσεις», ανάλογα με το εκάστοτε ισχύον νομοθετικό πλαίσιο. Ειδικότερα, πριν το 2004, ήτοι πριν από την θεσμοθέτηση και ίδρυση Συστήματος Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ) ΑΛΕ στην Ελλάδα, η αγορά είχε δύο διακριτά επίπεδα οικονομικών δραστηριοτήτων: α) τη συλλογή ΑΛΕ, όπου δραστηριοποιούνταν οι συλλέκτες, και β) την αναγέννηση ΑΛΕ, όπου δραστηριοποιούνταν οι αξιοποιητές/ αναγεννητές. Στη συνέχεια, μετά το 2004, οπότε και εκκίνησε την λειτουργία του το ΣΣΕΔ ΑΛΕ της ΕΛΤΕΠΕ, εισήχθη μια επιπλέον οικονομική δραστηριότητα, αυτή της οργάνωσης και λειτουργίας συστημάτων συλλογής και διαχείρισης ΑΛΕ. Η τρίτη φάση εκκινεί μετά το 2013, οπότε και μεταβλήθηκε η λειτουργία του μοναδικού ΣΣΕΔ ΑΛΕ που λειτουργούσε στην Ελλάδα και πλέον το ΣΣΕΔ της ΕΛΤΕΠΕ δεν έχει το ρόλο του «ενδιάμεσου» που αγοράζει τα ΑΛΕ από τους συλλέκτες και τα μεταπωλεί στους αξιοποιητές, αλλά πραγματοποιεί μόνο τον ποιοτικό και ποσοτικό έλεγχο των διακινούμενων ΑΛΕ στην ελληνική αγορά, λειτουργώντας ως οιονεί «οικοσύστημα» που συνδέει οικονομικές δραστηριότητες διαφορετικών επιχειρήσεων με σκοπό την παροχή υπηρεσιών και που επιδρά σε διαφορετικές ομάδες χρηστών.
Όλες οι επιχειρήσεις που εμπλέκονται στην υπόθεση δραστηριοποιούνται στην διαχείριση ΑΛΕ. Ειδικότερα:
- οι καταγγέλλουσες ΕΣΚΟΙΛ και ΣΩΣΥΧΟ, καθώς και η καταγγελλόμενη ΕΛΤΕΠΕ ΚΟΙΝΟΠΡΑΞΙΑ δραστηριοποιούνται στην αγορά συλλογής ΑΛΕ∙
- η καταγγελλόμενη ΕΛΤΕΠΕ ΑΕ είναι, από το 2004 και εξής, το μοναδικό αδειοδοτημένο συλλογικό σύστημα διαχείρισης ΑΛΕ στην Ελλάδα (ΣΣΕΔ της ΕΛΤΕΠΕ). Επισημαίνεται ότι κατά την περίοδο 2004-2013, και άλλα συλλογικά συστήματα διαχείρισης είχαν υποβάλει αιτήματα στους αρμόδιους φορείς για αδειοδότησή τους ως ΣΕΔ, έστω και εάν η αδειοδότηση δεν πραγματοποιήθηκε εντέλει.
- οι εταιρίες GREEN OIL (καταγγέλλουσα) καθώς και η CYCLON ΑΕ (καταγγελλόμενη) δραστηριοποιούνται στην αγορά αναγέννησης/αξιοποίησης ΑΛΕ.
Οι καταγγέλλουσες εταιρίες ισχυρίστηκαν, μεταξύ άλλων, ότι η ΕΛΤΕΠΕ έχει καταχραστεί τη δεσπόζουσα (de factoμονοπωλιακή) θέση της στην αγορά οργάνωσης και λειτουργίας συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης ΑΛ, μέσω διαφόρων πρακτικών, με σκοπό να αποκλείσει άλλους παίκτες από αυτήν την αγορά. Οι καταγγέλλουσες εταιρίες τόνισαν επίσης ότι άλλες εταιρίες που ανήκουν στον ίδιο Όμιλο με την ΕΛΤΕΠΕ ΑΕ δραστηριοποιούνταν στις κατάντη και ανάντη αντίστοιχα αγορές συλλογής και αναγέννησης ΑΛΕ, με αποτέλεσμα την πλήρη στεγανοποίηση της ευρύτερης αγοράς.
Νομική εκτίμηση
Η ΕΛΤΕΠΕ, κατά την περίοδο 1.1.2004 έως την 15.1.2013, περιέλαβε ρήτρες αποκλειστικότητας στις συμβάσεις της τόσο με εταιρίες που δραστηριοποιούνταν στη συλλογή ΑΛΕ, όσο και με εταιρίες που δραστηριοποιούνταν στην αξιοποίηση/ αναγέννηση ΑΛΕ, κατά κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της στην οικεία αγορά (ήτοι την αγορά οργάνωσης και λειτουργίας συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης ΑΛΕ). Σύμφωνα με την ΕΑ, οι αντι-ανταγωνιστικές πρακτικές οι οποίες διαπιστώνονται ως προς την ΕΛΤΕΠΕ αφορούν τον οριζόντιο αποκλεισμό των ανταγωνιστών της (horizontal foreclosure) στην αγορά οργάνωσης και λειτουργίας συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης ΑΛΕ, στην οποία η καταγγελλόμενη κατέχει δεσπόζουσα θέση, καθώς οι εν λόγω όροι κατ’ ουσίαν επιχειρούσαν να οδηγήσουν το σύνολο των πηγών εφοδιασμού στην ΕΛΤΕΠΕ, με αποτέλεσμα ένα έτερο ενδεχόμενο Σύστημα Συλλογικής Διαχείρισης να μην μπορεί να έχει πρόσβαση σε πηγές εφοδιασμού για τη δραστηριοποίησή του.
Επισημαίνεται ότι η ΕΑ εξέτασε ειδικώς το ενδεχόμενο ανάλυσης για τη στοιχειοθέτηση της καταχρηστικής συμπεριφοράς της εταιρίας και των λόγων προστασίας του περιβάλλοντος που τέθηκαν από τις επιχειρήσεις ως πιθανή αιτιολογία, και ειδικά της αναλογικότητάς τους, ενόψει και των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης και της μεθοδολογίας που περιέχονται στην πρόσφατη Τεχνική Έκθεση για τη Βιωσιμότητα και τον Ανταγωνισμό που δημοσίευσε η ΕΑ τον Ιανουάριο του 2021. Εντούτοις η ΕΑ κατέληξε ότι η καταγγελλόμενη εταιρία δεν προσκόμισε στοιχεία για την αντικειμενική δικαιολόγηση και την αναγκαιότητα των όρων αποκλειστικότητας για την αύξηση της αποτελεσματικότητας της ολικής διαχείρισης των ΑΛΕ αναφορικά με την προστασία του περιβάλλοντος και τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης.
Επιπλέον, κατά την περίοδο από 2.8.2004 έως και 1.8.2008, η ΕΑ έκρινε ότι η ΕΛΤΕΠΕ παρέβη το (πλέον καταργημένο) άρθρο 2α του ν. 703/1977 που απαγόρευε την κατάχρηση οικονομικής εξάρτησης. Επισημαίνεται ότι άλλες καταγγελλόμενες πρακτικές που περιέχονται στις καταγγελίες (όπως λ.χ. ο ισχυρισμός περί άρνησης προμήθειας ΑΛΕ από την ΕΛΤΕΠΕ στην GREEN OIL και η επιβολή ορισμένων τιμών σε εταιρίες που δραστηριοποιούνται στη συλλογή ΑΛΕ) απορρίφθηκαν από την ΕΑ ως αβάσιμες.
Η απόφαση της ΕΑ
Με την υπ’ αρ. 741/2021 απόφασή της, η Ολομέλεια της ΕΑ ομόφωνα αποφάσισε, κατόπιν σχετικής Εισήγησης, ότι διαπιστώνεται παράβαση του άρθρου 2 του ν. 3959/2011 καθώς και 102 ΣΛΕΕ από την εταιρία ΕΛΤΕΠΕ ΑΕ, καθώς η εταιρία, κατά την περίοδο 1.1.2004 έως την 15.1.2013, περιέλαβε ρήτρες αποκλειστικότητας στις συμβάσεις της τόσο με εταιρίες που δραστηριοποιούνταν στη συλλογή ΑΛΕ, όσο και με εταιρίες που δραστηριοποιούνταν στην αξιοποίηση/ αναγέννηση ΑΛΕ, κατά κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της στην οικεία αγορά. Για το λόγο αυτό, επέβαλε πρόστιμο ύψους 111.600 ευρώ στην εταιρία ΕΛΤΕΠΕ ΑΕ.
Περαιτέρω, διαπίστωσε παράβαση του άρθρου 2α του ν. 703/1977 (το οποίο απαγόρευε την κατάχρηση σχέσης οικονομικής εξάρτησης) από την εταιρία ΕΛΤΕΠΕ, για τη χρονική περίοδο από την 2.8.2004 έως την 1.8.2008, χωρίς την επιβολή προστίμου, ενώ υποχρέωσε την εταιρία ΕΛΤΕΠΕ ΑΕ να παραλείπει στο μέλλον τις διαπιστωθείσες παραβάσεις, και την απείλησε με πρόστιμο εάν με απόφαση της ΕΑ βεβαιώνεται η επανάληψη των διαπιστωθεισών παραβάσεων στο μέλλον.
Κατά τα λοιπά, η ΕΑ απέρριψε τις καταγγελίες των GREEN OIL, ΕΣΚ ΟΙΛ και ΣΩΣΥΧΟ ως προς τους λοιπούς ισχυρισμούς τους.
